Doorgaan naar hoofdcontent

Van buiten naar binnen keren

Concentratie is het vasthouden van het denken binnen een begrensde, mentale ruimte. De concentratie gaat over in Meditatie wanneer de ononderbroken stroom van denken volledig gericht blijft op het gekozen object. Deze meditatie heet tenslotte Samadhi wanneer er alleen maar bewustzijn is van de essentie der meditatie en niet meer van zichzelf. (Patanjali 3-1,2,3)

“A-U-M”. Ik zit op mijn yogakussentje en probeer me te concentreren. “Goh, wat een lekkere dag was het vandaag.” “Mmm, ik krijg last van mijn knie in deze houding.” “Ojee, ik had mijn moeder nog moeten terugbellen.” “Wat zullen we vanavond gaan eten?” “Pap, ik kan niet slapen.” Ik verlang naar niets anders dan zitten in de stilte, dat mijn hoofd helemaal tot rust komt en mijn gedachten verdwijnen, naar binnen keren. Even in het “niets” zijn.

Meditatie is een proces. Een proces van het transcenderen van het bewustzijn van concentratie naar Samadhi. In de eerste fase van dit proces gaan de waarnemingen van prikkels in de zintuigen langzaam los. Ik merk dus dat ik last van mijn knie heb, maar ik laat het los. Hierdoor komen de waarnemingen steeds meer op de achtergrond. Doordat het bewustzijn het denken volgt, blijf ik met mijn aandacht in de buitenwereld gericht. Totdat ik besluit de zintuigen los te laten (en ik dus mijn knie niet meer voel). Alles beweegt en onze gedachten bewegen met deze dynamiek mee zolang we ermee verbonden zijn via onze zintuigen.

De volgende stap is het heroriƫnteren van de aandacht (en daarmee het denken) op een gekozen object. Dat kan van alles zijn. Je kunt je aandacht richten op het puntje van je neus, op een bepaald beeld of op slechts een gedachte. Door de aandacht daar langdurig bij te houden, ontwikkel je concentratievermogen (Dharana). Concentratievermogen is dus net een spier die in het begin nog niet zo sterk is, maar door oefening sterker kan worden. Aan de ene kant wordt je aandacht weggetrokken door de zintuigen en de afleidende gedachten en aan de andere kant vraagt het een enorme inspanning om je aandacht ergens gericht op te houden.

Als ik een mooi boek lees, vergeet ik alles om me heen. Of wanneer ik lekker aan het koken ben. Concentratie gaat gemakkelijker als je interesse hebt in het object of er zeer sterk naar verlangt. Veel mensen hebben hier een groot probleem mee. Doordat we onze aandacht niet bij een gekozen object kunnen houden, vliegen we met onze gedachten in enkele seconden over de gehele wereld. De studenten in mijn klas zijn eigenlijk niet in staat om langer dan tien minuten naar een verhaal of naar elkaar te luisteren. Welke verhaal dat ook is. Door de verdere integratie van internet in het dagelijks leven en bijvoorbeeld de enorme groei in gebruik van sociale media neemt dit vermogen ook alleen maar af.
Maar dat hoeft niet. De techniek die de Hatha Yoga Pradipika aanbeveelt voor het ontwikkelen van concentratie is het luisteren naar het Nada geluid (het geluid dat je kunt horen als suizen of fluiten in de oren). Door hier langdurig op gericht te blijven, zakt je bewustzijn langzaam dieper en dieper weg in het geluid totdat je er helemaal in bent op gegaan. Hoe kinderlijk eenvoudig maar tegelijkertijd enorm krachtig. Alleen al het luisteren naar dat Nada geeft een enorme rust. Doordat je met je bewustzijn steeds dieper in het geluid wegzakt, verandert het geluid ook langzaam. Van een beetje rommelig suizen naar het geluid van tinkelende sierraden, pauken, trommels, snaar instrumenten en ten slotte een pulserende toon die lijkt op de A-U-M. De oefening is om steeds langer met je aandacht bij het Nada geluid te blijven.

In de praktijk merk je in het begin dat je nog moeite hebt om het geluid wellicht te horen, laat staan er langdurig naar te kunnen luisteren. Na flink wat oefening zal het beter en dieper waar te nemen zijn en ben je ook beter in staat er bij te blijven. Of Nadat je ervan bewust bent dat je bent afgegleden naar gedachten of andere waarnemingen om weer snel terug te komen. Concentratie en onthechting zijn ook als het ware in elkaars verlengde en wordt door vele beoefenaars als een van de moeilijkste stappen beschouwd. Doordat we zo gewend zijn om ons bewustzijn naar buiten te keren is het naar binnen keren in het begin erg onnatuurlijk of zelf vreemd. Maar door dit vaak te oefenen, went het vanzelf.

Als de concentratie (Dharana) stabieler wordt en je realiseert dat je bewustzijn inderdaad naar binnen keert, kom je met je bewustzijn in de fase die Dhyana wordt genoemd (meditatie). In deze toestand zijn er geen afleidende gedachten meer. Je bewustzijn is helemaal opgegaan in het Nada geluid, je bent Nada geworden en neemt zelfs het pulserende toon van het “A-U-M” geluid waar. Vele beoefenaars rapporteren de gewaarwording van het verblijven in een soort van bol. Het geeft een onbeschrijfelijk prettig gevoel. Als je dit eenmaal ervaren hebt, ontstaat er een verlangen naar meer.

Vanuit de toestand van Dhyana kan de sprong naar Samadhi gemakkelijker gemaakt worden. In de Samadhi gaat het om langdurig alleen in de gevoelswaarde van bijvoorbeeld de extase te blijven. Zolang totdat je helemaal extase wordt en uiteindelijk toekijkt op iets dat helemaal in extase is gekomen. Maar zonder de gedachten aan de ervaring of jezelf. Het lijkt op hetzelfde principe als de meditatie, alleen is er naast de gedachtenloosheid de beleving van hogere emoties. Naast de extase (vicara) zijn er ook nog andere Samadhi’ ’s, namelijk de ananda (gevoelswaarde van liefde), asmita (gevoelswaarde van louter zijn) en vitarka (een mix van de eerste drie die leidt tot beredenering). Dit zijn allemaal zogenaamde bija (zaad) Samadhi ’s. Dus Samadhi ‘s met een gevoelswaarde (bija staat voor zaad, het zaad van de gevoelswaarde).

Uiteindelijk is het de bedoeling om in Nirbija Samadhi terecht te komen. Dit is de hoogste Samadhi volgens de Raja Yoga. Een toestand van je bewustzijn waarbij je volledig verblijft in het niets, de leegte of in de eeuwigheid. Het wordt ook wel beschreven als het verblijven in de toeschouwer in jou. Wanneer je er op gaat letten is er iets dat continue toekijkt. Als je met je bewustzijn daar heen gaat ben je bij die toeschouwer. En zo is het ook te ervaren. Als je het eenmaal hebt meegemaakt is het eigenlijk heel eenvoudig. Binnen een seconde schakel je om naar de toeschouwer in het niets. De gewaarwording is dan ook lastig te beschrijven, je leeft vanuit het niets een soort van toeschouwer op het schouwspel.

Hoe werkt het? Dhyana (volledige gedachtenloosheid) kan alleen optreden op het moment dat alle chakra’s tegelijkertijd in harmonie zijn (sattva). Dan komt het innerlijke orgaan (antakarana) tot stand en kan het bewustzijn zich vrij verplaatsen door ons wezen en zo dus via de lagere chakra’s naar de kruinchakra verplaatsen. Op dat moment komt de binnenwaartse stroom automatisch op gang. Dat is waar te nemen alsof je langzaam in slaap valt waarbij de buitenwereld steeds meer op de achtergrond komt. Via een innerlijk punt gaan we letterlijk ons innerlijk (geestelijk) lichaam binnen. Dat is ook te vergelijken met het gevoel dat je hebt als je in slaap valt, alleen blijf je er nu met je bewustzijn bij. Er kan een gevoel van lichtheid en “worden opgelicht ” ervaren worden. Het is nu de kunst om deze toestand in je wezen te realiseren en langdurig vast te houden. Blijkbaar kan het in bepaalde situaties toevallig net even ontstaan, maar dan is er natuurlijk geen sprake van een beheerst proces. Als je er weer uit valt, weet je vaak ook niet hoe je er weer in komt.

Meditatie, of eigenlijk Nirbija Samadhi vormt de top van de gehele yoga piramide en is zoveel meer dan dagdromen. 

Reacties

Populaire posts van deze blog

Vliegend over het voetbalveld

Z elfbeteugeling, bindende voorschriften, lichaamshoudingen, energiebeheersing, terugtrekking, concentratie, contemplatie en extase zijn de acht onderdelen (van de zelf-discipline van yoga) (Patanjali 2-28) "Ik kom even bij jou staan, hoor. Mijn man schreeuwt altijd zo hard als het spannend wordt." Na vijf minuten hield ook zij het niet meer. Er werd bijna een doelpunt gemaakt, maar de keeper wist hem te stoppen. "Aaaaaaaaaaahhhhhh", schreeuwde ze, hevig geƫmotioneerd. Ik keek met een grijns op zij en ze begreep mijn blik direct: "Ja, weet je, maar ik ga niet naar de scheidsrechter schreeuwen als hij iets verkeerd doet", verontschuldigde ze zich. "Dat vind ik zo respectloos,, die man doet ook zijn werk." We keken rustig verder naar de wedstrijd van onze zonen. Totdat de scheidsrechter toch echt iets verkeerd had gezien. "SCHEIDS.... Heb je je ogen in je achterzak zitten, of zo????" Ik besefte dat voetbal best veel met yoga te maken

Win een yogavakantie naar Bali

Samadhi is dat wat vergezeld gaat van beredenering, bespiegeling, zaligheid en het besef van louter zijn. (Patanjali 1-17) “Maak kans op een yogavakantie naar Bali”, lees ik op de verpakking van het pak Optimel dat voor me staat op het campingtafeltje. “Een vakantie voor 2 ter waarde van 5000 euro.” De tekst wordt vergezeld van een sfeervolle foto van een slanke dame die bij ondergaande zon in de sukhasana zit met haar handen boven haar hoofd. “Mag ik nog wat drinken, mam?”, gromt onze puberzoon aan de andere kant van de tafel. Hij is met het verkeerde been uit bed gestapt. Ondertussen grist zijn zus het pak voor hem weg en drinkt het met vier teugen leeg. “Adem in, adem uit”, zeg ik tegen mezelf. Al beseffende dat onze vakantie met zijn vijven in een kleine tent met veel Hollandse regen en kou misschien wel veel meer te maken heeft met yoga, dan de trip naar Bali. “Hoe komt het dat mijn voeten nauwelijks een afdruk maken in het zand?”, had dochter gevraagd, toen we die avond

Geld maakt niet gelukkig

Het gebrek aan werkelijkheidsbesef, het gevoel van "ik-ben-heid"of egoisme, het gevoel van aangetrokken te worden tot en afgestoten te worden van de objecten en het krachtige verlangen te leven (in een lichaam) zijn de grote bezoekingen of oorzaken van alle ellende in het leven. (Patanjali 2-3) “Ga even rustig zitten,” zei man Erwin toen ik met de hond binnen kwam lopen. Hij zat op de bank en ik zag aan hem dat er iets aan de hand was. “Dit geloof je niet”, vervolgde hij met zachte stem, waarbij hij tuurde in het scherm van de computer. Ik keek met hem mee en kon mijn ogen niet geloven: hij zou een enorme hoeveelheid geld krijgen. “Dit kan niet waar zijn, hier klopt iets niet, er zit vast een addertje onder het gras”.  En ik vertelde hem over de vreemde verzoeken die ik regelmatig per e-mail kreeg. Ik hoefde maar te klikken op de link en het geld zou naar me toestromen. Er werd regelmatig voor gewaarschuwd. Maar dit bleek te kloppen, tot in de kleinste details. “Geld